بیچاره مور
لیکنه: احمد حکمت
ژباړه: مامون چخانسوری
بېچاره مور
دا کیسه لکه د مینی کیسى چې د پسرلی په یوې شپې کې نرم باد د ونو او ګلبوټو پاڼی نڅوی او په ښکلی بوی یې فضا نوره هم خوندوره کوی، نه پېلیږی.
بلکه دا کیسه په یوه داسی شپه کې چې د توپان زورور باد چلیږی او واوره په هوا کې دیخوا او هاخوا ته پرویی، او هوا دومره سړه ده چې شیان کنګلوی، پېل کیږی.
په داسی شپو کې هم زموږ د ښار د یوه لوی سړک پر غاړو ګرم رستورانونه او د واده هالونه فعاله وی، ددغو ځایونو څخه د خوشالیو، پرله پسو خنداوو، د رباب او شهباز ، د اتڼونو غږونه... د تیریدونکو پر غوږو لګیږی.
ددغه لوی سړک د یوې کوڅى پر سر یوه ښځه چې له یخنۍ راغونډه شوى او بدن یې ریژدی، لیدل کیږی.
دا ښځه یوه مور ده.
دې بېچاره مور چې د خپلې ناروغې لور د روغتیا لپاره د سوال کولو ذلت پر ځان منلى دى، داسی وایی:
اى خلکو! د خپلو ګرانو کورنیو د روغتیا شکرانه ادا کړئ، د خپلو ګرانو ماشومانو په خاطر چې هغوی خپل ژوند او د زړه بند ګڼئ، زما په دردمن حال رحم وکړئ.
اى وروڼو: پوه شى که زما د ګرانی لور ناروغۍ نه واى مجبوره کړى، د نړۍ بل هر ډول خوارۍ او بېوزلۍ نه شواى کولاى چې په ما دا شرم او ذلت ومنی!
لاچارې ښځې خپلې د اوښکو ډکی سترګى پټې کړې او خپل لاس یې چې له ډیره یخه ریژدیده اوږد کړ. پداسی حالت کې چې سرتر پایه په شرم کې ډوبه وه، د یو چا د رحم او سخاوت انتظار یې کاوه.
څه بې ځایه توقع! څه خالی انتظار!..
د هغو ټولو خلکو تر منځ چې ډیر مست او مغروره وو، هیچا هم ددې زاریو ته غوږ ونه نیو.
ددې زاریو پایله او حاصل د هغې لپاره څه و؟
یواځی خندا! یواځی قهقه!..
اى خلکو! زما محتاج سره مرسته وکړى، خداى مو هیڅ وخت چا ته اړ نکړی.
څوک ځواب نه ورکوی... ساعتونه همداسی تیریږی، او هیڅوک هم ورسره مرسته نه کوی! ▪
دا ښځه یوه لور لری، چې هغه یې ښوونځۍ ته استوله، د هغې په روزنه کې یې خپل تر وسه هڅه کوله او هیله یې درلوده چې هغه به تر فراغت وروسته یوه ښوونکى شی، خپل مور به وساتی، او په خوشالۍ به ژوند وکړی.
آه!
اى د نیکبختۍ هیلی، ته څومره د انسانانو زړونه په خپل چال او فریب مصروف ساتى! او د نړۍ خلکو ته د خوشالۍ زیرى او د هیلو لاسته راوړلو ډاډ ورکوى!..
افسوس... د ډیرو رنځونو د زغم وروسته، هیله من کسان نا هیلی کوى او د ګل په اړه خوبونه یې په اغزیو بدلوى!...
ناڅاپه، لور یې د شدیدې محرقى (ټایفایډ) په ناروغۍ اخته شوه او د ناروغۍ پر کټ وغزیده. دا دوې میاشتی کېږی چې پرته ده. مور یې څه چې درلودل ددې د تداوۍ لپاره خرڅ کړل.
څه خزانه یې خو نه دلودله؟.. څه چې یې لرل ټول ختم شوه.
ځینی وختونه ډاکټر راتلې او په تریو تندی سره به یې ناروغ ته کتله، ډاکټر هم تر هغه وخته راتلو چې فیس یې ورکول کیده!
هو، د بېوزلو لپاره درملنه، سکاره، ډوډۍ، خوب، هر څه قیمته وی.
د ژمی پدې سړى شپې کې، د لوګی ککړ څراغ رڼا ته په یوه بې غالۍ او بې سامانه خونه کې د بدبختې مور حالت له هغه څه نه چې په نظر راځی زیات خراب وو، زارۍ یې کوله او سلګۍ یې وهلې...
سوړ باد چې د ور د درزونو څخه خونی ته ننوت د نجلۍ زلفو ته چې پر تندی یې پرتې وې لکه د پتنګ وزرونو حرکت ورکاوه.
لکه چې ددې د روح د پرواز وخت رسیدلى وی.
مور یې چې دا بد حالت لیده شېبه په شېبه یې زړه نور هم ډکیده او په زړه کې یې اور لمبى کولى. د غم او انتظار له لاسه ستړى شوه، او په هغه کار یې اقدام وکړ چې یوه اونۍ راهیسی په کولو یې زړه نا زړه وه. د سوال کولو ننګ او عار یې په ځان ومنو او د ځان سره یې وویل: په نړۍ کې سخی خلک زیات دی، هرومرو یو څوک خو پیدا کیږی چې د بېوزلو لاس ونیسی!
خو دا دوه ساعته راهیسی څوک ددې مظلومى غږ نه اوری، د دې د اوښکو سیلاب نه وینی! □
اى خلکو، تاسی خو د هال د کړکۍ څخه یو ځلى دې ښځی ته ځیر شې. ددې ښځی اوښکی ستاسو تر مرغلرو ډیر ارزښت لری. پدې فیشنی محفل کې تاسی خوشالی او مستی کوې، او ستاسو د عیش محفل څخه څو ګامه لیرى په یوه خواره جونګړه کې یوه نجلۍ چې شاید ستاسو تر نجنو ښکلې وی، د زکندن په حالت کې ده.
د هغې انجلۍ د مور سترګی ستاسو د مرستو په تمه دی، خو تاسو د هغې نارې او زارۍ نه اورئ.
ښځی انتظار وکړ، ودریدله... بالاخره یې پر انسانیت باندی لعنت ووایه او د وینو نه ډک زړه او تش لاس سره خپل خرابه کور ته راغله..
.
څه یې ولیده؟
څراغ خاموشه شوى و، او لور یې مړه شوى وه... باد چلیدى او واوره وریدله...
په سبا یې وړوکى جنازه د کوره ووتله،بله ورځ د سباوون
پر مهال د نجلۍ مور ځان سیند ته وغورزوه او د ژوند د غمونو څخه د خلاصون لپاره د څپو غیږی ته یې پناه یوړه!..
اوس ګهیځ مهال لمر په خپلو وړانګو ددې ښځی ګور،
چې په سیند کې د شګو لاندی دى، ښکلى کوی...
بېچاره مور!..
گران واک صیب
ستر فرهنگی نوشت دی. نن می دا ژباری پرنت کری شپی یی لولم. سبا به خپل بشپر نظر ولیکم.
مننه
واک صیب سلام،
ژباړه مو ښکلې وه. تل ښې لیکنې د ژباړولو لپاره ټاکئ، خو تاسې ته یو وړاندیز لرم، که سپین سترګی توب یې و نه ګڼئ. ژباړل هم ښه کار دی، زه یې ملاتړی یم، خو که د دې تر څنګ په خپله هم څه ولیکئ، دا به ډیر ښه کار وی، ځکه تاسې کرار کرار له لیکلو سره اشنا کیږئ. مهمه نه ده چې هرومرو ادبی متن ولیکئ او یا هم شنونکی متن. که د سړک پر سر همداسې سوالګره مور مو پام ځان ته راکاږی، د هماغې په هکله یې ولیکئ. وګورئ، ما په پاړسی ژبه د درې شیانو په هکله لیکلی دی، تاسې هغه وګورئ او وګورئ چې ایا تاسې همداسې لیکلای نشئ.
بریالی توب درته غواړم.
چرا چنین است؟
هر روز باید با حادثه ای روبرو شوید که شما را ناراحت سازد. آیا این وضعیت تنها مختص به افغانستان است یا در کشورهای دیگر جهان هم می توان با آن روبرو شد؟ آیا دیگران نیز همه روزه شاهد بدبختی ها و کارهای غیرطبیعی اند که ما هستیم؟
هر لحظه مرگ: دیروز وقتی از پوهنتون برآمدم و به دفتر کارم می رفتم، با حادثه ای روبرو شدم که نزدیک بود به مرگ ما تمام شود. زمانی که از چهارراهی ملک اصغر می گذشتم، موترهای زیاد نظامی را پیشروی لیسۀ استقلال و هوتل سرینا مشاهده کردم، حتماً کسی به هوتل آمده بود که امنیتش را چنین گرفته بودند. از آنجا گذشتم، سوار موتر شدم. از وزارت خارجه گذشتیم، صدای آژیر موترهای پولیس به گوشم رسید. در همین اثنا موتری از دفتر سازمان ملل بیرون شد. بیرون شدن موتر از دفتر همزمان با رسیدن کاروان موترهای نظامی از سوی هوتل سرینا به این سرک بود. وقتی به عقب نگاه کردم که موترهای نظامی ساخت امریکا با سرعت تمام به سوی ما در حرکت اند. موتر نوع لندکروز نیز از دفتر برآمده و داخل سرک شد. این کار باعث شد تا موتر ما برک بزند. هنوز موتر متوقف نشده بود که صدای خطرناک برک گرفتن موترهای امریکایی بلند شد و متعاقب آن فیرهای هوایی صورت گرفت. شاید موترهای نظامی در حال عبور فکر کرده بودند، حملۀ انتحاری آنها را تهدید می کند. ما چانس آوردیم که راکبین موترهای نظامی افغان بودند و فیرهای هوایی کردند، اگر امریکایی ها می بودند، شاید موتر ما را هدف قرار می دادند.
سرش را پایین گرفته بود: او از کنارم گذشت. به سویش نگاه کردم، آشنا به نظرم آمد. همانطوری که به جلو می رفت، به زمین نگاه می کرد. او رفت و من هم با همصنفی هایم خداحافظی کردم و به یکی از تونس های پیش روی درب ورودی پوهنتون بالا شدم. از کافه تریای پوهنتون طبی گذشتم که باز هم او را دیدم. سرش پایین بود و فقط جلو پاهایش را می دید. متوجه شدم که او یکی از همصنفی های صنف اول پوهنتون ما است و در حال حاضر محصل یکی از دیپارتمنت های دیگر است. با خود اندیشیدم، چرا باید سر او چنین پایین باشد و تنها جلو پایش را نگاه کند؟ بخاطری که متعلق به "طبقۀ اناث" است؟ شاید هم به خاطری که خدای ناخواسته متهم به بداخلاقی و چشم چرانی نشود؟ او حق دارد، چنین رفتار نماید، زیرا هنوز هم کسانی بر سرنوشتش حاکم اند که نه تنها در گذشته که همین اکنون هم بر عفت دختران در هر گوشه و کنار تجاوز می نمایند. وقتی کابل ما چنین است، فکر ولایات و مناطق دورافتاده را بکنید.
دو گدا: از زیرزمینی ده افغانان برآمدم، نارسیده به شاروالی کابل، زنی را با چادری دیدم که گدایی می کرد. وقتی نزدیک رفتم، دیدم که او طفلی را که هنوز چند روز از تولدش نگذشته، در پیشروی خود بالای بوجی ای انداخته است و خیرات می خواهد و گاه گاهی او را با چادری اش می پوشاند. از دیدن طفل یکه خوردم. باورم نمی شد که او طفلی با خود دارد که هنوز چند روزه نیست. طفلک هنوز چشمانش را به خوبی باز کرده نمی توانست. از ناراحتی و خشم زیاد حتی پولی هم برایش ندادم. همانطور که از کنارش می گذشتم به زمین و زمان لعنت فرستادم؛ به زن، به شوهر، به جنگ، به دولت، به خدا و همه و همه. شاید زن تقصیری نداشته باشد، اما دیگران چه؟
در همین افکار غرق بودم که به موتر دیگری بالا شدم. باز هم افراد مخابره به دست، موترها را اینسو و آنسو هدایت می کردند. دانستم که کسی می آید و راه بسته می شود. به چهارراه زنبق رسیدیم که راه جلو مسدود شده و موتر پولیس را در وسط سرک پارک نموده بودند، به ناچار به چارراه شفاخانۀ ایمرجنسی رفتیم. باز هم افراد مسلح و مخابره بدست. همهمه ای برپا بود. مردی را از دو دست و دو پایش گرفته و کشان کشان با خود می آوردند. فکر کردیم، او می خواست انتحار نماید، اما با حیرت دیدیم که آن مرد پیراهن به تن ندارد و یک پایش لنگ است. دو مرد که پکول به سر و مخابره در دست داشتند، او را با لگد می زدند و چنان ظالمانه به زمین می کوفتند که دل سنگ را به درد می آورد. تفنگداران او را به موتر کاستر بالا کردند. می گفتند، گداها را از روی سرک ها جمع می نمایند.
ستاسو وراندیز دیر شه دی. زه هم پدی کوشش کی یم چی خپله لیکل وکم.
ستاسو مضمون هم په زره پوری زکه دی چی د جامعه حقایق پکی بیان سوی دی
د وراندیز نه مو مننه.
ستاسو وراندیزونه او نظریات زما د لیکنی د پرمختگ لامل کیدلای شی.
بریالی و اوسی